اجزای اصلی سیستم خنک کننده:
- مایع خنک کننده: این مایع که به عنوان ضد یخ نیز شناخته می‌شود، وظیفه انتقال حرارت از موتور به رادیاتور را بر عهده دارد.
- رادیاتور: رادیاتور وظیفه خنک کردن مایع خنک کننده را با عبور دادن آن از میان لوله‌های نازک و پره‌های فلزی دارد.
- پمپ آب: پمپ آب وظیفه به گردش درآوردن مایع خنک کننده در سیستم را بر عهده دارد.
- ترموستات: ترموستات دریچه‌ای است که با کنترل دمای مایع خنک کننده، جریان آن را به سمت رادیاتور هدایت می‌کند.
- پروانه خنک کننده: پروانه خنک کننده با ایجاد جریان هوا از میان رادیاتور، به خنک شدن سریع‌تر مایع خنک کننده کمک می‌کند.
- سنسور دمای موتور: این سنسور دمای موتور را به کامپیوتر خودرو ارسال می‌کند تا در صورت نیاز، پروانه خنک کننده روشن شود.
نحوه عملکرد سیستم خنک کننده:
- موتور در اثر احتراق سوخت، گرم می‌شود.
- مایع خنک کننده از طریق کانال‌های موجود در بلوک موتور و سرسیلندر، گرمای موتور را جذب می‌کند.
- پمپ آب، مایع خنک کننده گرم را به سمت رادیاتور هدایت می‌کند.
- در رادیاتور، گرمای مایع خنک کننده به هوای محیط منتقل می‌شود.
- مایع خنک کننده خنک شده، دوباره به سمت موتور باز می‌گردد.
- این چرخه به طور مداوم تکرار می‌شود تا دمای موتور در محدوده ایده‌آل باقی بماند.
عیب یابی سیستم خنک کننده:
- بالا رفتن دمای موتور: این مشکل می‌تواند ناشی از نقص در هر یک از اجزای سیستم خنک کننده باشد.
- جوش آوردن آب رادیاتور: این مشکل می‌تواند ناشی از کمبود مایع خنک کننده، نقص در ترموستات، یا گرفتگی رادیاتور باشد.
- نشتی مایع خنک کننده: نشتی مایع خنک کننده می‌تواند از شلنگ‌ها، لوله‌ها، یا رادیاتور رخ دهد.
- روشن شدن چراغ چک موتور: روشن شدن چراغ چک موتور می‌تواند نشان دهنده نقص در سیستم خنک کننده باشد.
نکات نگهداری سیستم خنک کننده:
- بررسی دوره‌ای سطح مایع خنک کننده: سطح مایع خنک کننده باید به طور دوره‌ای بررسی و در صورت نیاز، به آن مایع خنک کننده اضافه شود.
- تعویض مایع خنک کننده: مایع خنک کننده باید به طور دوره‌ای (معمولاً هر دو سال یکبار) تعویض شود.
- بررسی شلنگ‌ها و لوله‌ها: شلنگ‌ها و لوله‌های سیستم خنک کننده باید به طور دوره‌ای از نظر نشتی و پارگی بررسی شوند.
- سرویس رادیاتور: رادیاتور باید به طور دوره‌ای از نظر گرفتگی و رسوب بررسی و تمیز شود.
- استفاده از ضد یخ: در فصل‌های سرد سال، باید از ضد یخ در سیستم خنک کننده استفاده شود.
انواع سیستم خنک کننده:
- سیستم خنک کننده با آب: این سیستم رایج‌ترین نوع سیستم خنک کننده در خودروهای امروزی است. در این سیستم، از مخلوط آب و ضد یخ به عنوان مایع خنک کننده استفاده می‌شود.
- سیستم خنک کننده با هوا: این سیستم بیشتر در موتورسیکلت‌ها و برخی خودروهای کوچک با توان پایین کاربرد دارد. در این سیستم، از جریان هوا برای خنک کردن موتور استفاده می‌شود.
ترموستات:
ترموستات قطعه‌ای است که نقش مهمی در کنترل دمای موتور ایفا می‌کند. ترموستات دارای سوپاپ (دریچه)ای است که در دمای پایین بسته است و مانع از جریان یافتن مایع خنک کننده به سمت رادیاتور می‌شود. با گرم شدن موتور و رسیدن مایع خنک کننده به دمای مشخص، سوپاپ ترموستات باز شده و اجازه می‌دهد تا مایع خنک کننده به رادیاتور جریان یابد و خنک شود.
رادیاتور:
رادیاتور از شبکه‌ای از لوله‌های نازک و پره‌های فلزی تشکیل شده است. مایع خنک کننده داغ از موتور وارد رادیاتور می‌شود و از میان این لوله‌ها عبور می‌کند. پره‌های فلزی رادیاتور وظیفه افزایش سطح تبادل حرارت را بر عهده دارند و با عبور جریان هوا از میان آن‌ها، گرمای مایع خنک کننده به هوای محیط منتقل می‌شود.
ضد یخ:
ضد یخ ماده‌ای است که به مایع خنک کننده اضافه می‌شود تا نقطه انجماد آن را پایین بیاورد و از یخ زدن مایع خنک کننده در فصل‌های سرد سال جلوگیری کند. همچنین، ضد یخ باعث بالا رفتن نقطه جوش مایع خنک کننده شده و از جوش آوردن رادیاتور در فصل‌های گرم جلوگیری می‌کند.
نکات ایمنی:
- هرگز درب رادیاتور را زمانی که موتور داغ است باز نکنید، زیرا بخار داغ می‌تواند باعث سوختگی شود.
- به طور مرتب سطح مایع خنک کننده را در زمانی که موتور سرد است، بررسی کنید.
- از مخلوط آب و ضد یخ با نسبت مناسب استفاده کنید.
با درک چگونگی عملکرد سیستم خنک کننده و رعایت نکات نگهداری و ایمنی، می‌توانید از سلامت موتور خودرو خود محافظت کرده و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنید.
